ÞÖRUNGAEITRANIR
Útbreiðsla eitraðra
svifþörungategunda og tíðni skaðlegra
blóma af þeirra völdum virðist hafa aukist
undanfarna áratugi. Menn eru ekki á eitt sáttir um
hvað veldur. Sumir nefna aukna útbreiðslu eitraðra
tegunda af mannavöldum, m.a. vegna aukinna skipaferða og
lestunar og losunar kjölfestuvatns. Aðrir telja aukninguna
stafa af því að aukið magn næringarefna
berist til sjávar vegna mengunar af mannavöldum sem eykur
vöxt þörunga. Enn aðrir telja einfaldlega að
aukin þekking á þessu sviði og
stóraukið eftirlit valdi því að við
verðum oftar en áður vör við blóma
skaðlegra þörunga. Þegar talað er um
skelfiskeitrun hefur skelfiskurinn nærst á eitruðum
svifþörungum og eitrið safnast fyrir í
skelfiskinum án þess að hafa áhrif á
hann en eituráhrifanna gætir aftur á móti
hjá mönnum og öðrum spendýrum sem neyta
eitraðs skelfisks. Um þessar mundir eru árlega
skráð um 2000 tilfelli í heiminum þar sem
eitraður skelfiskur veldur veikindum og er talið að um 15%
þeirra sem veikjast deyi.
Aðallega er um að ræða
þrenns konar eitrun sem menn þurfa að vera vakandi yfir
í Norður-Atlantshafi:
PSP eitrun (paralytic shellfish
poisoning). Áhrif PSP-eitrunar á spendýr eru
í því fólgin að eitrið truflar
natríumbúskap taugafruma, sem leiðir af sér
truflun á taugaboðum og getur valdið lömun,
öndunarerfiðleikum og jafnvel dauða.
Það eru skoruþörungar af
ættkvíslunum Alexandrium , Pyrodinium
og Gymnodinium sem valda PSP eitrun og hefur hún
greinst úr skelfiski hér við land nokkrum sinnum
DSP eitrun (diarrhetic shellfish
poisoning). Áhrif DSP-eitrunar eru ógleði,
uppköst, þrautir í kviðarholi og niðurgangur
og verður þeirra vart skömmu eftir að menn hafa
neytt eitraðs skelfisks. Bati næst yfirleitt innan
þriggja sólarhringa.
Það eru skoruþörungar af
ættskvíslum Dinophysis og Prorocentrum
sem geta valdið DSP-eitrun. DSP eitrun hefur greinst úr
skelfiski við Ísland nokkrum sinnum.
ASP eitrun (amnesic shellfish
poisoning). Áhrif ASP-eitrunar koma fram nokkrum dögum
eftir að eitraðs skelfisks hefur verið neytt, en þau
einkennast af ógleði og niðurgangi, minnisleysi og
jafnvel dauða. Það eru staflaga
kísilþörungar af ættkvíslinni
Pseudo-nitzschia sem valda ASP-eitrun og stafar þessi eitrun
m.a. af amínósýrunni “domoic sýru”.
ASP-eitrun hefur ekki greinst hér við land svo
óyggjandi sé, en tegundir Pseudo-nitzschia eru
algengar við landið